|

11 CIANURU, ARSENIKU SHUK WAÑUCHINA HAMPIKUNAPASH

LIBRETO

LOCUTOR Chunka shuk capítulo

LOCUTORA Cianuro, arsénico shuk venenokunapash

CONTROL MÚSICA CARACERÍSTICA

EUSEBIO Ñuka churi Fredy niwarka. Sumak kawsay uyachi antamanta chay larka ladupi runa ayllullakta kawsakkunapaman rishka,
chaypika shuk karu llaktamanta empresa mina de orota churankapak munanakun. Chaypika, internet señal na tiakpimi, entrevistata grabarka Amaruwan, comunamanta dirigentewan, shuk mashikunawampash.

FREDY Shinaka, ñachu yachankichi chay empresa minera kayman shamujujta?

AMARU Ari, kaynanita allpata rikunkapa shamurka, midinshka purinkapa… paykunaka ñukanchikta shina nishpa rikun (ENGOLA) “wakchakuna ninan kuri jawapi tiyanchi”.

FREDY Kankunaka ¿Imata yuyankichi chaimanta?

AMARU. Tukuy orota apashpa ñukanchitaka nima illata
sakinkapamunanakun!

CAMPESINA. Trabajota kushun nirka, escuelata, shuk chakata kuchun nirka. Kaspi kullkitapash yali llullakuna.

AMARU Comunapi rikukrinchi. Chay empresaka kaypi mana yaykunkachu. Sinchita willachinkichi uyachi antapi, yachashpa kachun. Mana yaykununkamachu kaymanga.

FREDY Shukman rimayman yalishpaka… kaykunamanka, ima vacunakunapash na uyarinchu …

AMARU Nima, gobiernoka ñukanchik tiaktaka na yanllu.

LULA ¿Ashtakachu unkushka?

AMARU Na yapaka. Rukukuna jambi jiwakunata yachan, chaykunawan jampirishpa alli tukushkanchi. Ñukapash contagiarirkani, shinapash asha asha jampirishpa rishkani

CAMPESINA Kaypika limpio wayra samayta hapinchi, shinallata, allpamanta mikunchi. Chayka manllachinmi imapash irkiyachincha uchilla kurukunataka.

CONTROL MÚSICA DE TRANSICIÓN

EUSEBIO Jaboneropak ayllu llaktapika ñana shuyayta ushanchichu.
Alcaldesaka willachirka covidpa vacunakunamanta, shinapash mana chayamushkachu. Ni gringakuna, ni chinakuna, ni rusakuna, ni cubanakuna nima na chayamushkachu

ALCALDESA Imasha santokuna nin, mana musparishpaka tukuytami taririnka. Kay punchakunapi, ñami primer loteta charishun rukukunapak. Ima shina nishpaka maykan 65 wata yalita charikunami vacunarinka. Shinaka internetpi solicitudta jundachishpa, punlla y pachata shuyaychi. Puntual chayaychi. ¿eh? Turnota chinkachishpaka, filapi shayarishpa shuyaya nin? Ima tapuytapash charipangui?

VIEJO Alcaldesa… ñukaka mashna watata charinitapash na yachanika… ñuka mamaka niwan karian allpamama kuyukpi wacharishkani… shinapash allpa mamaka tawkatamari kuyushkata charin.

ALCALDESA Shinaka, lluchu uma kaymandaka… kikinka ña yalishkanki, tayta. Shinapash 75 watamampash manara chayankichu

VECINO 1 (GRITA EN 3P) ¡Wayraka ruku rukumi, shinapash sinchita fukunrami!

EUSEBIO Pushak Alcaldesa, ¿ñukanchik mana yapa rukukunapaka?

ALCALDESA Ashata shuyanami kan…

JOVEN (IRÓNICO) Ari, kikinka ña vacunarishka kashpa na pinaripangui

ALCALDESA Ari, Ministerio de Saludmi autorizacionta kuwarka. Shinapash yapata parakukpi llakirishka kani.

VECINO 1 ¡Ama yapata llakirishpa, utza ruray!

ALCALDESA Ministeriota tapuriakrini. Kay killaka wamprakunapash vacunarinka niwashka. Shinaka, ashata shuyaychi. Rukukuna killkarichi… ¡tukuylla shimita kilparishka katishunchi!

CONTROL MÚSICA DE TRANSICIÓN

EUSEBIO Ñuka rirkanimi alcaldesawan rimankapak, na vacunakunamandaka ashtawanka empresa mineramanta. Paymi yanapakrin nishpa willachiwarka. Mana criita usharkanichu.

ALCALDESA Don Eusebio, kikinpa churika uyachi antataka allitami apaku. kushikunimi.

EUSEBIO Yupaychani, yupaychani.

ALCALDESA Shinaka, ¿kikinpa warmika proyecto de huertos familiarkunawan purikunchu?

EUSEBIO Ñuka warmika unay watatama ña wañushka kan,
Fredy llullukakpillata wañurka.

ALCALDESA Ay… na yacharkani, kishpichiwapay don Eusebio

EUSEBIO Ñukaka mana uyachi antamantachu rimankapak shamurkanichu, alcaldesa, chay proyecto mineromanta rimankapami shamurkani.

ALCALDESA Ah, kay llamkayka ñukanchi municipiopak alipacha kana yakunimi.

EUSEBIO Na alcaldesa, Minata maypi churakrin, chay ayllullaktakunawan rimachun munani. ¿Nachu shina yanki?

ALCALDESA Ari shinapash… ¿Imashata tarisha?

EUSEBIO Chaymandaka ama llakirichu. Amaruman ñuka willachisha, payka pushakmi kan. Payka mana ishkay siki mashichu

CONTROL MÚSICA DE TRANSICIÓN

EUSEBIO Willachini, wasipi tantanakushpa tarpuk warmikunaka, ashta imatapash yuyaypimi charinakun. Bodegamanta Gumersinda warmika wasipillata maypipash tarpunata yachachishkami.
Shukkunaka, mankakunata lechugawan, rabanowan churan. Chayshuka Perejilta culantrota ventanapi warkushpa fukuchin. Chayshuka botellata, tubokunata pirkapi warkun shinashpa col shinallata cebollakunata wiñachun. ¡Zapatoskunapilla manara tarpushka!

GUMERSINDA Mashikuna, tukuytami charinchi, rurukuna, verduras, jiwakuna… kunanka productokuna puchunajun.

VECINA 2 ¿Chayka?

GUMERSINDA Shuk yuyayta charini. ¿Imashpata na shuk tiendata churanchi ñukanchi cooperativapa kachun?

VECINA 1 ¿Maykan cooperativa, Gumer?

GUMERSINDA ñukanchi churakrinchita. ¿Mashnata kanchi? Chunka ishkay, ¿nachu? chunka ishkay mikunakunata pukuchikkuna. Cooperativashna tantanakushpa, gastokunata tantachishpa hatuyta ushanchi.

VECINA 2 Shinkan shikan tarpushun, tantanakushpa hatushun. ¿Chaytachu ninki?

GUMERSINDA Ari, ñaña. Shuk fondo comunta shinashun. Muyukunata, herramientakunata mutsushpakapaka tantanakushpa rantishun. ¡shuk cooperativa, mashikuna!

VECINA 1 ¿Shinapash, mashikuna? Shukkunata rurankapapash yachakuyta ushashunmi; shina: Jabon romerowan, manzanillawan… ¡Alli pacha!

VECINA 2 ¡Velakunata lavanda sisakunawan!

GUMERSINDA ¡Rudatapash kullkita apamuchun!

VECINA 1 ¡Imashna muskunki, Gumersinda!

GUMERSINDA Jawata pawana kanchi, anka shina, Ama, puma mikuchun.

VECINA 2 Ñuka shuk kumarita nortepi charini, shuk cooperativapi llamkankuna, paymi allipacha rin nishpa willan. Pukuchin, feria organicakunaman rin. Paykunawanpash llamkayta ushanchi.

GUMERSINDA Uyaychi, warmikuna. Imashina Shuk mashi niwarka. “shikanyashka kashpaka mana imatapash tarishunchu, Tandananajushka kakpika mana pipash harkankachu, sinchikunami kashun”

CONTROL MÚSICA DE TRANSICIÓN

EUSEBIO Nishkata paktachishpa. Amaru Sanchezman uchalla willaykunata kunkapa paypa ayllu llaktaman rirkani. Chay chishillata, paypak yana paño muchikuta churakushka, Amaruka alcaldesa magdalena Ayalapa ñawpapi shayarirka.

AMARU Aliguta rimashpa, pushak alcaldesa, shinapash ñuka jatuku yachachiwarka, llullarami, chulla chakitapash yali maypipash ñapash urman.

ALCALDESA Nishkataka riksinimi, shinapash imata ninkapak munakukta na hamuktanichu, Amaru Sanchez.

AMARU Chay empresa mineramanta llullak rura kanta rikunkapak shamurka, payka intitapash, killatapash kusha nikurkami.

ALCALDESA ¿Wilson Gualachita?

AMARU Chay runaka ñukanchi ayllullaktaman chay rimaykunawanllata shamurka. Alcaldesa, ¿Kikinka yachankichu chay minas a cielo abierto imashinata llamkakta?

ALCALDESA Na allipachaka, shinapash aliguta llamkan yanimi.

AMARU ¿Allita llamkan yankichu? Willachishpa ñawpakrini, kay pindutapash kusha chaypi wakanki. Uyanki, kallaripika lomapi dinamitata churan. Chaypa hipa ushashka rumikunata kutashpa polvota shinan. Chaypa hipa ashtaka cianuro yakuwan mayllan, arsenico ima venenokunawanllari chapushpa mayllan, chay shinashpami orotaka shikanyachin turumanta, allpamantaka.

ALCALDESA Chay yakutaka kikinpa comunamantami llukchinka

AMARU Shinapacha.

ALCALDESA Ama yapata llakiyarichu. Chay empresakunaka shuk tratamientota yakuta ruran nirka, ashtawan limpiota tikrachin nin.

AMARU Chayka ni maypipash mana shinanchu, alcaldesa. Yakutaka Limpiankapaka ashtaka kullki hawa kan. Chay empresakunaka kullkitalla ashtawan ashtawan shinallata ñapash charinkapa munan.

ALCALDESA ¿Shinaka?

AMARU Chay tukuy mapa yakuka larkamanllatami tikran, chalwakunata wañuchin shinapash allpa ukuman yaykun. Yakuka ñana upiankapa allpapapipash ñana tarpuy usharin.

ALCALDESA Kikinka nirkanki cianuro, arsénico…

AMARU Mercuriopash. Chay venenokunaka Canada, Estados Unidospika prohibidomi kashka ninanta runakunata alpatapash waklichishkamanta. Alcaldesa, makita rikuchiway.

ALCALDESA ¿Ñuka makita? ¿Imata?

AMARU Chay anillo de orota kikinpa makipi charinki… llashankami, na yachanichu, chay oroka pichka gramotami charinka. Chay gramoguta tarinkapami picha waranka litro yakuta venenashpa llukchirianka.

ALCALDESA Shinaka, chay tukuy shinami kan, shinapash… shinapash, llamkaykunata kun… ashtaka empleota kun

AMARU Ama asichiwaychu, shimi kara chukrishka kani. Kayta uyay alcaldesa…

EFECTO https://radialistas.net/mineria-salvacion-o-condena/ DEL 6:19 al 6:57.

AMARU Shuk serio reportaje kan shuk periodista ecuatoriano rurashka

ALCALDESA Shinaka…

AMARU Warmikunapaka, nima llamkay, yanka explotación sexualrami tiyan, prostitutakuna ishtankukunapi.
ALCALDESA Ciertopacha kan, allipacha yachani. Shinapash karaykunapash tiyan, Estadoman kulkikutapash kunkami…

AMARU Estadopaka ashallami sakirin… suerteta charishpaka, 10 por ciento. Empresa extranjeraka 90 porcientota apan, ñukanchi mama llaktaka 10 por ciento. ¿Allimi yankichu?

ALCALDESA Na, na pacha

AMARU Ñukanchi kurikunata karanchi. Kay cuentoka, alcaldesa Magdalena, kallarirka 500 wata washa Cerro rico potosi urkupi, Bolivia mama llaktapi.

ALCALDESA yachanimi, Amaru Sanchez, yuyankapak churawashkanki.

AMARU Yuyankapakllaka na kanchu,alcaldesa, Imatapash ña rurana kanki.

CONTROL MÚSICA DE CIERRE

LOCUTORA Radialistas Apasionadas y Apasionadoskunapak llankaykuna.