|

12 MINERIA INFIERNO PASKASHKA

LIBRETO

LOCUTOR Chunka ishkay capítulo

LOCUTORA MINERIA INFIERNO PASKASHKA

CONTROL MÚSICA CARACTERÍSTICA

EUSEBIO Kay pushak Amaru Sanchesta rimachishkakunaka Alli kawsay uyachik antapika ninanda uyarijun. Alcaldesa Magdalenapa umapi shuk bomba shina chayarka. Paymi hipamanka niwarka, pipash na shinapachaka yuyachishkachu. Amarupak willashkakunawan, periodistakuna rurarka shuk shuk programakunata empresa minera golden hands nishkamantamanta mana alita rimashpa. Uyachi antata uyankichi kunan ratu wayraman llukshihukta…

FREDY (Uyachi antapi) Mineria sustentableta rimankichi… ¡Ima susutentable, ima agüita de vieja! Ni mayhan mineria na sustentable kanchu mineraleskunaka mana papakunashna wiñanlllu. Mineralkunaka tukurinmi. Llukchirin y tukurin. Tukurikpika, empresaka rishpa sirin y utujukunatalla sakin. Utujukuna, mapakunata, cotaminacion, alpata wañuchin.

EUSEBIO Imashina ña yacharin, amenazankapa ña kayamuy kallarin

VOZ (FILTRO) Ijuue…. PITIDO …Kankunaka na yachankichichu piwan satirinahunkichi… ¿Fredymi kanki nachu? ¿Kampa taitaka chay akcha illa Eusebio nishkami, nachu? Shinaka cuidangui, cabrón…. Pitido…. ¡kamba mashikunata chay pirata radiomanta cuidashpa kanki!

CONTROL MÚSICA DRAMATICA

EUSEBIO Alcaldesa Magdalena chayraku kayawarka. Ñukawan rimankapa munan. Tukuy shukuwan rikunkapak rikrini.

ALCALDESA Shinami, Eusebio. Megamineriaka na yapa empleota karanchu. Chaytapash ñami averiguarkani. Kaypika llamkaykuna illaymantami ñukanchita ninanta wañuchihun…Epresakuna wichanajun shuk shuk. Desempleo hipaka yarjay shamun. Yarjaywanka shuwaykuna kallarin.

EFECTO SIRENA POLICÍA

VECINA 1 (FORCEJEA) Jalau, manapinka, ¿Imami kani yashkankita?

POLICIA Ama kalpachun, Japichi…. (BULLA)

EFECTO DISPAROS

ALCALDESA Shuwaykuna ashtawan mirashka. Shinapash bancokunataka mana shuwanllu. Carterakunata shuwan mikunata radinkapa, William willi suwaykuna tian mikunata randinkapa.

EUSEBIO Yarjaymandaka imatapash shinarinllami, imashina shuk yuyak runa nin karian.

ALCALDESA Consejo municipalmantakunaka nimatapash na yuyarinllu. Chaymi kanta kayashkani.

EUSEBIO Amaru Sánchezmi niwarka paypa comunaka ecoturismota rurakrin. Turismo comunitario. Kuyaylla paisajekunata charin, larkakunata charin, alli mikunata charin. Turistakunata chaskita ushan, mascarillawan shamukpipash, excursionkunata shinachinkapak.

ALCALDESA Ari, shinapash, chayllaka na kankachu. Shuk fuente de trabajotapash ministinchi.

EUSEBIO Yarinki, Magdalena, Ñukanchik mama llaktapika 70 por ciento llamkaykunata kukkunaka uchilla y mediano negociokunami kan. Na jatun industriakunaka kanllu, ni jatun coorporacionkuna

ALCALDESA ¿Imata ninkapa munaki chaywanka?

EUSEBIO Kaypika chay PYMES nishkatami ashtawan ñawpaman apana, uchilla tantanakushka ruraykunata

ALCALDESA Alli ejemplota charinchi. Doña Gumersindapak cooperativawan. Chay warmi tantanakuykuna ña feriakunapi jatunajun.

AMARU Y na paykunallaka

CONTROL RÁFAGAS MUSICALES

VOCES ¡Pampamanta mankaman! ¡shamuychi, shamuychi mikuychi, imapash hampi illak tomatekunata!

Shamuychik mashikuna, shamuychi, rantipaychi, rantipaychi

¡Allipacha zapatoskuna alli wakra carawan!

¡Televisores, refrigeradores, ventiladores y tukuytami aliyachishun!

¡Mora, mortiño vinota! ¡Mandarina jaya yakuta! ¡Yana, killu, puka cervezata!

EUSEBIO Jatun empresakunaka paykunallata yanaparin. Uchilla chaupilla empresakunatami gobiernoka yanapana kan bajo interes prestamokunawan, acceso tecnologia, asesoria, capacitación kunawan… Paykunami mama llaktataka sinchiyachin llamkayta kun. Paykunami ashtawan sinchi waktarishka kashka kay pandemiapi.

ALCALDESA Alcaldiapi charinchi asha kulkita mañachinkapak shinapash na yapa solicitudkuna tiyanchu.

AMARU Gindika yachaytapash na yachankachu. Kunanmi ninan ministirishkaka kullkimi kan shuk uchilla hatunawan kallaringapaka.

ALCALDESA Kayallata, sumak kawsay uyachi antapi willachisha

CONTROL MÚSICA DE TRANSICIÓN

EUSEBIO Desempleoka mana shuwaytallaka mirachinllu, machaykunapash mirachin. Willani, kaynani punlla, wasiman rijushpa, chawpi punlla, mercado esquinata yalirkani…

VECINO 1 (DE 2 A 3) ¡Don Eusebio, shamuy shukuta ufiay!

EUSEBIO. ¿Imatallata kankichi mashikuna? Aliurata kallarishkankichi, ¿nachu?

VECINO 1 (BORRACHO) Jala don Eusebio, ¿Tragoka chay juruta wanchin ninka, Chay covid nishkata? Makipi, chakipi churankapa randika….!Yawarman directo richunyari! ¡Salud mashikuna! (risas)

CONTROL MÚSICA IRÓNICA

EUSEBIO Chay comuna jawa mayupimi ashtawan sinchi tukushka. Chayman empresa mineramanta gerente chayashka. Wilson Gualachi hariyarishka runa, shuk ministerio de energiapi ukupi llamkakwanpashmi chayashka.

WILSON Imashina ña yachankichi, ministerioka kay allpakunata kushka ñukanchi Golden Hands companiaman metalkunata explotankapa shinaka…

CAMPESINA Shinaka kay allpakunaka ñukanchikpami, ñukanchi taitakunapa, ñukanchik ñawpa rurukunapak. Ministerioka na ajenopaktaka karayta ushanchu.

FUNCIONARIO Mana allpata kichunajunchichu, mama, shuk empresaman kunajunchi llamkayta kuchun, kankunapa alli kachun.

AMARU Kay sarukunkiy allpaka ñukanchipakmi kan, Papelkunatapash charinchimi.

FUNCIONARIO Shinapash allpa ukupi tiyashkakuna Estadopami. Allpa ukupi riquezakunaka Estadopakmi.

AMARU ¿Pitayari estadoka? Siempre nin kashkaka estadoka ñukanchimi kanchi nishpa. Kankunaka, gobiernomantakuna, administradorkunallami, chaipika ñukanchimi paganchi.

FUNCIONARIO Alli adoctrinadota rikuni pushakkunamata … comunitarios

WILSON ¿Imata ninkapa munanki chaywanga?

CAMPESINA Minata churankapaka ñukanchita tapuna kan, chaytami mashika ninkapak munan.

FUNCIONARIO ¿ama niway? ¿Ima nishkamanta?

AMARU Kay convenio 169 organización internacional del trabajo, Naciones Unidas santowan. ¿Kankunaka nachu chay conveniotaka riksinkichi?

FUNCIONARIO Riksinchitamari, shinapash…

AMARU Na yarikpika, convenio 169 OIT ninmi pueblos indigenas y originarioskunata tapuchishka kana nara ima proyectokuna kallarikpi paykunapa derechos colectivos y territoriosta afectakpi.

FUNCIONARIO Chay consultaka mana vinculantechu kan…

CAMPESINA Tapuykunata ruraychi, chaypi rikushun si vinculante kan o na.

WILSON Ñuka nijurkanika, señor delegado, Chay uyachi anta piratamantami kay runakunataka rinrita kunuchin…

CAMPESINA Kishpichiway… ¿uyaway, wampraku? Umaka kunukyanmi wisapi imapash illakpi.

AMARU Ñukanchika na mineriapak contrachu kanchi, señor delegado kikin imakashpapash.

FUNCIONARIO Kushijunimi shina rimakukta uyashpa….

AMARU Ñukanchika kay mineriatami en contra kanchi, mineria a cielo abierto nishkawan, ñukanchikka ninshikmi minería infierno paskashka.

FUNCIONARIO kanka na riksinkichu, mashi, kay minucioso informe de impacto ambientalta nishkata presentashka empresa alipacha shinashkata.

AMARU Allipachakuna kashpaka ¡Consultata shinaychiyari! ¿Imata manllankichi?

WILSON (POR BAJO AL FUNCIONARIO) Kaytaka ñukaman sakiway, señor delegado. Tukuyllami shuk preciota charin. Tukuy comunakunapash. Shuk cancha de futbolta kushun nikpika,ari ninkallami. Asha kullkita pushakkunaman kunalla, chaika makita waktanllami. Ñukaman sakiway. Kayka ñukanchi “yachashkami”

FUNCIONARIO Allipacha. Kankuna mañashka consultata shinakrinchi. Elecciones minicipales ñalla paktamukun, chayka pakta shinashun. Shina papeletas y urnasta ahorrankichi. ¡Tuparishun mashikuna!

CAMPESINA ¡Consultakaman, ninkichicha!

CONTROL MÚSICA DE TRANSICIÓN

MANUELA (NERVIOSO, ¿Fredy pungu ukuta cartata shitamushkata rikurkankichu?

FREDY Na… ¿Pipak, imata?

MANUELA Kay amenazakunaka chay minería ukumanta mana pinga muspa runakunapa.

LULA (LLEGANDO) ¿Imashkata?… Willaychi…¿Pitak wañurka?

MANUELA “Pita wañugrin” ni… rikuychi kay churashkata…

FREDY (LEYENDO) “Kankuna umata kunuchishkankichi mayu umamanta comunerokunata. Chaytaka rikunkichikmi”…uuu… seriopipacha rinakun kay minerokunaka…

LULA ¿Imata shinashun? ¿Ña rimayta sakishunchu kay golden handsmanta?

MANUELA Ashalla ashalla rurayta ushanchi…

QUIQUE ¿Chay supay manllachichun sakikrinchichu?

FREDY Kikin nishkanki, chay supay. Shinapash na chayllatachu supayta kayay, supayta chimpapura rikuyka.

LULA ¿Shinaka?

MANUELA ¿Shinaka?

FREDY Shinaka….

CONTROL MÚSICA DE CIERRE

LOCUTORA Radialistas Apasionadas y Apasionadoskunapak llankaykuna.